Seksualiteit en kanker lijken misschien geen vanzelfsprekende combinatie. Toch krijgt een groot aantal mensen, vooral vrouwen na borstkanker, te maken met vragen over hun seksuele gezondheid. Gelukkig is er hulp: Nienke Dekkinga, consulent seksuele gezondheid, helpt deze onderwerpen bespreekbaar te maken. Zij geeft trainingen voor patiëntenverenigingen en biedt lezingen voor zorgprofessionals in de oncologie. Haar boodschap is krachtig: het is mogelijk om weer zin in seks te krijgen, zelfs na een ingrijpend oncologisch traject. Enkele weken geleden volgde ik een online masterclass bij haar en deze informatie deel ik graag met jullie in deze (of dit) blog.

Hoe maak je seksualiteit bespreekbaar?

Seksualiteit is een onderwerp dat we vaak liever vermijden, vooral als het gaat om de impact van ziekten zoals kanker. Vaak zijn we hier ook helemaal niet mee bezig en sta je meer op de overleef stand. 

Het idee dat seks "taboe" is na zo’n ingrijpende ervaring maakt het voor veel mensen moeilijk om erover te praten – zowel met hun partner als met zorgprofessionals. En dit ligt op dat moment niet alleen aan de patiënt. Ook de zorgprofessional weet niet altijd goed met dit thema om te gaan. Toch is het bespreken van seksualiteit van belang voor jouzelf en je relatie. 

Het begint met open communicatie. Hoe voel je je over je lichaam? Wat werkt nu voor jou in bed en wat niet meer? Seksualiteit gaat niet alleen over fysieke handelingen, maar ook over hoe je je voelt in je lichaam. Als je moeite hebt om van seks te genieten, kan dit een diepgaand effect hebben op je zelfbeeld en je relatie. Het is belangrijk om samen met je partner onderzoeken wat werkt en wat niet. En indien nodig een zorgprofessional in te schakelen. Dit kan zijn dat de huisarts je hierop ondersteunt of dat je in gesprek gaat met een seksuoloog. 

Hoe herontdek je seksualiteit na borstkanker?

Na borstkanker kan het zijn dat je opnieuw je lichaam moet leren kennen en daarin op zoek moet gaat hoe je seksueel verlangen en plezier opnieuw wilt aangaan. Behandelingen kunnen veel veranderingen in je lichaam teweegbrengen: hormonale therapieën kunnen je zin in seks dempen, chemotherapie kan voor vermoeidheid en misselijkheid zorgen en operaties kunnen fysieke veranderingen veroorzaken die je seksuele ervaring beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan littekens of veranderingen in hoe je borsten aanvoelen.

Uit een grootschalig onderzoek in 2017, onder 3000 vrouwen, blijkt dat 51% van de vrouwen geen seksuele lust meer ervaart en 60% last heeft van een droge vagina. Bij 40% veroorzaakt penetratie pijn en 26% heeft moeite met klaarkomen. Van deze cijfers kan je best even schrikken, maar het is belangrijk te realiseren dat hier echt iets aan te doen is! 

De impact van kanker op seksualiteit gaat verder dan de fysieke veranderingen van jouw lichaam. De psychische gevolgen zijn vaak net zo ingrijpend. Veel vrouwen die hun oncologische behandelingen hebben afgerond, volgen nog jaren hormonale therapieën, wat de zin in seks verder kan verminderen. Wat vroeger opwindend was, werkt nu misschien niet meer. Je seksuele responscyclus verandert, en je zult geduld en creativiteit moeten inzetten om samen weer plezier in seks te vinden.

De seksuele responscyclus en hoe je het weer op gang krijgt

Vroeger dacht men dat seksueel verlangen spontaan kwam, maar de werkelijkheid is vaak anders. Zeker na kankerbehandelingen moet je misschien harder werken om opwinding op te wekken. Het begint met het begrijpen van de seksuele responscyclus. Bij zowel mannen als vrouwen wordt fysieke opwinding geactiveerd door seksuele prikkels, zoals een erectie bij mannen of een opzwelling van de clitoris en vochtigheid in de vagina bij vrouwen, maar na een behandeling kan dit proces verstoord raken.
Veel vrouwen ervaren bijvoorbeeld na borstkanker dat hun clitoris minder gevoelig wordt of dat ze moeite hebben met opwinding. Als je lichaam niet meer automatisch reageert, kan extra stimulatie helpen. Glijmiddelen (linkje) kunnen bijvoorbeeld helpen bij een droge vagina. Wees niet bang om nieuwe manieren van opwinding te ontdekken.

Fysieke gezondheid en seksualiteit

Je fysieke gezondheid speelt een grote rol in hoe je seksualiteit ervaart. Slechte conditie, overgewicht en roken kunnen negatieve effecten hebben op de bloedvaten, wat invloed heeft op je seksuele respons. Het verbeteren van je conditie door middel van sport en gezond eten kan je seksuele ervaring bevorderen. Zorg daarnaast voor voldoende rust en herstel, want dit helpt niet alleen je lichamelijke, maar ook je mentale welzijn.

Mentale gezondheid en seks

Je mentale gesteldheid heeft net zo veel invloed op je seksualiteit als je fysieke gezondheid. De manier waarop je naar seks kijkt, je "sexy state of mind", kan het verschil maken. Wanneer je negatieve associaties hebt met seks door pijn of een slechte ervaring tijdens de ziekte, kan dit je verlangen blokkeren. Het is daarom belangrijk om samen met je partner te communiceren over wat goed voelt en om je gedachten en gevoelens over seks te verkennen. Met geduld en een open houding kun je nieuwe manieren vinden om van intimiteit te genieten, ook al voelt seks niet altijd hetzelfde als voordat je ziek was.

Hoe kom je erachter wat werkt voor jou?

Wat werkt voor jou, verschilt van persoon tot persoon. Het is belangrijk om uit te zoeken welke prikkels je opwinden. Misschien is de streling van je huid niet meer zo prettig als voorheen, maar voel je je opgewonden van een erotische boodschap of het delen van een intiem moment. Luister bijvoorbeeld eens naar een erotische podcast. Of deel je erotische verlangen met je partner. Dat betekent niet dat je het erotisch verlangen ook daadwerkelijk hoeft uit te voeren. Maar door hier alleen over te praten kan het helepn om seksuele prikkels op te wekken. Soms kan de ervaring van seksuele prikkels veranderen door de behandeling, dus het kan even duren voordat je ontdekt wat voor jou werkt.

Ook belangrijk: schaam je niet voor het gebruik van glijmiddel bij vaginale droogheid. Experimenteer eens met het ontvangen of geven van een erotische massage. Seks hoeft niet altijd hetzelfde te zijn als voor de ziekte. Nieuwe manieren van intimiteit kunnen ook voldoening en plezier brengen. Werkt penetratie nu even niet voor jou, dan mag je dit ook aangeven. Seksueel plezier draait niet alleen maar om penetratie seks.

Seks na kanker

Seks na kanker hoeft niet op te houden. Seks kan anders aanvoelen en het kan meer moeite kosten om je lichaam weer in de stemming te krijgen, maar met geduld, communicatie en openheid naar elkaar als stel kan seks opnieuw plezierig worden. Het belangrijkste is om de tijd te nemen om je lichaam en verlangens opnieuw te ontdekken en samen met je partner te werken aan een fijn seksleven. Zoals Nienke Dekkinga zegt, gaat het vooral om de vraag hoe je met tevredenheid naar je seksleven kunt kijken, en hoe je daar samen kunt komen.